موجی از نگرانی ها در مورد سالم و بی خطر بودن انها برای تغذیه جهانی به همراه دارد .این گیاهان داروهایی مثل انسولین, ضد انعقادها و جایگزین های خونی را تولید می کنند.همچنین واکسن های پروتئینی برای وبا و انتی بادی هایی علیه فاسد کننده گان دندان ولنفومای نان-هاچکینزnon-Hodgkins lymphoma در خود دارند. انزیم ها و مواد شیمیایی مورد مصرف جهت پروسه های صنعتی از تولیدات دیگر این گیاهان است.

توسعه دهندگان محصولات گیاهی تغیر یافته ژنتیکی اعتقاد دارند که فوائد این محصولات بیش از مضرات انهاست و ریسک انها قابل مدیریت است. منتقدان مساله فوائد را زیر سوال می برند و اعتقاد دارند خطر الودگی و مواد غذایی سمی باالقوه غیر قابل دفاع است.

به نظر جروم راوتز Jerome Ravetz  عضو انستیتوی دانش و تمدن جیمز مارتینJames Martin Institute در دانشگاه اکسفورد , اختلاف در مورد خطرات بیوتکنولوژی به علت بحران در نظرات تخصصی علمی  است.جروم می گوید ریشه بحران در نقش ناسازگار دولت است.از یک طرف تجار  شواهد علمی در مورد خطرات و ایمنی محصولات ابتکاریشان ارائه می کنند و از طرف دیگر شهروندان مشکوک به این ابتکارات از مسئولان می خواهند که با شواهد مقابله کنند. 

طرفی که متخصصانشان بعنوان مقامات ومسئولان شناخته میشوند تصمیم را می گیرند.

تا اینجای کار اهداف اقتصادی موفق تر عمل کرده اند.علی رغم نگرانی های بر پایه علمی بیان شده توسط کشاورزان و متخصصان محیط زیست و حتی محققان خودشان , سازمان کشاورزی ایالات متحده بیش از ۱۰۰ مورد تقاضا برای تولید گیاهان ذرت, سویا, جو ,برنج, دانه گلبرگsafflower و تنباکو حاوی داروی زیستی  در ایالات متحده را پذیرفته است.

توسعه دهندگان این تکنولوژی اعتقاد دارند این محصولات بهترین راه برای رسیدن به صزفه جوئی های تولید انبوه و پس اندازهای هزینه است که جوابگوی تقاضای انسانها برای داروهایی نظیر انسولین می باشد. انها تصدیق می کنند  که داروهای زیستی خطرناکتر از داروهای ساخته شده در کارخانه ها هستند.انها می دانند که  این محصولات گیاهی بطور بالقوه دارای داروها و مواد سمی هستند و به خاطر شباهتشان به محصولات عادی می توانند با محصولات عادی اشتباه گرفته شوند , چه قبل و چه بعد از برداشت محصول.پس مهمترین مساله محدود  نگهداشتن این گیاهان حاوی داروهای زیستی بهمراه دانه  و گرده های انها در محل کشت است.در غیر این صورت گیاهان عادی و محیص زیست هم الوده می شوند.  

توسعه دهندگان این تکنولوژی می گویند که با سازمان کشاورزی جهت توسعه شیوه های محدود نگه داشتن کشت محصولات داروی زیستی همکاری کرده اند.

جان ترنر John Turner مدیر برنامه هماهنگ کننده سیاست های سرویس قانون گذاریهای بیوتکنولوژیBiotechnology Regulatory Services  می گوید: طبق سیستم ما میزان سهل انگاری متناسب است با خطر محصولات.اقدامات فوق العاده ای انجام داده ایم تا مطمن شویم این داروهای زیستی و نیز  محصولات صنعتی محدود و جدا می مانند.

در این راستا خیلی از تولید کنندگان ,گیاهانی مثل برنج و دانه گلبرگ را که خودگرده افشانند  را انتخاب کرده اند تا ریسک الوده شدن گیاهان غیر دارویی را توسط باد و حشرات کاهش دهند.

بعنوان نمونه شرکت کانادایی سم بیو سیس SemBioSys برای کشت دانه گلبرگsafflower حاوی انسولین انسانی از سازمان کشاورزی ایالات متحده تقاضای مجوز کرده است. این شرکت قبلا بطور ازمایشی گیاه گلبرگ حاوی هورمون رشد ماهی کپور را در امریکا و شیلی کشت داده که از ان در تغذیه ابزی پروری جهت تقویت سیستم ایمنی میگوی پرورشی استفاده می شود.مدیر عامل این شرکت اندرو بم  Andrew Baum می گوید بطور قطع انسولین مشتقی از گیاه هیچ اثر بیولوژیکی را تا هنگامی که به شکل گیاه است ندارد و بعد از پردازش فعال می شود .و شواهدی که شرکتش در مورد محصول  هورمون رشد ماهی کپور جمع اوری کرده است نشان می دهد که  این هورمون فقط بر روی میگوها اثر دارد.

روش های جدید گفته شده توسط اندرو بم میتواند هزینه های سرمایه گزاری را تا ۷۰ درصد کاهش دهد.

اما شواهد علمی تصدیق نشده ای در ارزیابی خطرات داروهای زیستی  وجود دارد که موجب تبهام می شود.

نورمن سی السترند Norman C. Ellstrand پروفسور ژنتیک دانشگاه کالیفرنیاکه به عنوان منتقد معتبر و منصف جنبه های گوناگون بیوتکنولوژی شناخته شده است می گوید:من فکر نمی کنم تغیر ژنتیکی دادن گیاهان برای تولید دارو عقیده بدی باشد اما با دو پیش بینی احتیاطی .اول اینکه کشت این گیاهان در گلخانه باشد و در محیط باز کشت نشوند و دوم اینکه از گیاهان غیر غذایی استفاده کنیم مثل میخک صدپر یا کرچک.چرا که داروی داخل گیاه مورد نظر ماست نه خود گیاه .

پروفسور نورمن سی اعتقاد دارد خود لقاحی جریان ژن را بین گیاهان متوقف نمی کند و دگر لقاحی تنها راه پخش شدن ژنهای گیاهان نیست.منتشر شدن ژنها به هر دلیل و وارد شدن انها به گیاهان غذایی و تغلیظ ماده دارویی در انها می تواند عوارض ناخواسته ای در افرادی که نمی خواهند این دارو را مصرف کنند در بر داشته باشد.

انچه ازار دهنده است این است که سازمان کشاورزی چنین دلایل معقولی را مد نظر قرار نمی دهد.سیستم اژانس به تولید کننده گان این اجازه را می دهد که مانع دستیابی عموم به اطلاعات محصولات دارویی بعنوان اطلاعات محرمانه کار شوند.و تا بعد از مراحل قانونی و اساسی اخذ مجوز کسی اجازه نظر دهی روی محصول را ندارد.

در اواخر ماه مارس سازمان کشاورزی به شرکت ونتریا بیوساینس Ventria Bioscience اجازه کشت برنج دارویی را در فضای باز داد.این برنج برای تولید دو پروتئین انسانی که در شیر و مایعات بدن یافت می شود مهندسی شده است .محصول بعد  از برداشت در درمان اسهال وعفونت و همچنین در مکملات غذایی استفاده می شود.

اتحادیه برنج امریکا طی یک درخواست عمومی از سازمان کشاورزی خواست که درخواست شرکت ونتریا بیوساینس را رد کند.نظر اتحادیه این بود که اگر این برنج دارویی به برنج تجاری وارد شود از هم پاشیدن صنعت برنج امریکا قطعی خواهد بود.

چه از لحاظ قانونی و چه از لحاظ  درک عمومی ورود یک دارو بر پایه ژن انسانی به منبع غذای جهان قابل قبول نخواهد بود.

پس کدام بازار مهم تر است:کشاورزان یا داروسازان.؟

سلامتی کدام مهمتر است :مردم نیازمند دارو یا مردم نیازمند غذا ؟

دانشمندان معمولا این عقیده را که مردم بدون دانش تکنیکی بتوانند در ارزیابی خطر به انها کمک کنند را رد می کنند. در نتیجه دانشمندان و مسئولان تنها از شواهد پذیرفته خودشان برای تصمیم گیری استفاده می کنند .

اما شواهد علمی ثابت نیست مثل سرعت نور یا عدد پی و بخصوص در بیولوژی ,جایی که هنوز خیلی کم می دانیم و شواهد اغلب هاله کوچکی از نور در تاریکی ناشناخته ای است.تصمیم در مورد احتمال خطر نمی تواند در یک انجمن شخصی که فقط عقیده بر مبنای شواهد اعضای خودش را قبول دارد گرفته شود.تحقیق بیشتر روی احتمال خطر روشن می کند که عکس عقیده درست است.

این شواهد احتمال خطر بخصوص وقتی پای منافع مشترک در میان باشد مورد تحریف قرار می گیرد و بهترین راه جلوگیری از چنین تحریفی این است که مطمن شویم مردمی که سرنوشتشان در خطر است در تجزیه و تحلیل مساله شرکت کنند.

ما نیاز به یک چارچوب تدبیرانه برای شواهد علمی داریم که بر این اساس ساخته شده باشد.اگر تولیدکنندگان بخواهند محصولاتشان را بفروشند بایدقبل از اینکه تکنولوژیهای رادیکالی مثل داروهای زیستی وارد بازار شوند نواوریشان را در معرض موشکافی مردم در خارج از این انجمن قرار دهند .

سعید کلانتری

منبع The New York Ti